Zakręcanie objaśnień

27 lutego 2009
Marek Penszko

Ostatnio sporo pań, głównie w pięknym wieku balzakowskim, wzięlo się ostro za rozwiązywanie krzyżówek. Zwłaszcza tych, które dotąd raczej stroniły od tego zajęcia. Takie obserwacje poczyniłem w swoim otoczeniu, ale nie jestem prowokatorem tych zajść. Rozwiązywania krzyżówek nie polecam, bo nie przepadam za tą formą rozrywki, ale też od niej nie odstręczam, bo wiem, że może być przyjemna i pożyteczna. Polecałbym swoje krzyżówki, ale nie wypada i właściwie nie ma się czym chwalić.

Mam sygnały, że „moje” panie nie są odosobnionymi przypadkami, więc wygląda na to, że zapewne liczne panie wzięły się za krzyżowanie (przepraszam za rymowanie). Spiritus movens tej tendencji to przebrzmiała moda na sudoku, a ściślej ciągnąca się za nią fala artykułów pod hasłem „jak mieć sprawny umysł”. Fala przelewa się głównie przez prasę kolorową i pisma adresowane przede wszystkim do pań, więc panów dotyka w mniejszym stopniu. We wszystkich artykułach powtarza się mniej więcej takie zdanie: „najprostszą metodą na poprawienie pamięci jest rozwiązywanie krzyżówek”. Otóż śmiem twierdzić, nawet wbrew opinii uczonych neurologów, że są to powielane od dziesiątków lat dyrdymałki, co łatwo udowodnić.

Czy dzięki krzyżówkom będziemy lepiej zapamiętywać? Oczywiście nie, bo rozwiązywanie nie ma z zapamiętywaniem nic wspólnego. A może łatwiej będziemy sobie coś przypominać? Wbrew pozorom także nie, bo istotą łatwego dostępu do zapamiętanej informacji jest przyswojenie jej we właściwy sposób. W treningu pamięci najważniejsza jest nauka tego sposobu, a nie ustawiczne ćwiczenia polegające na „siłowym” przypominaniu sobie czegoś, co mamy na końcu języka.  Jeśli rozwiązując krzyżówkę i korzystając z ujawnionych niektórych liter przypomnimy sobie po pewnym czasie jakieś słowo, to wcale nie znaczy, że dzięki takim wielokrotnym zmaganiom proces przywoływania czegoś z pamięci zacznie przebiegać szybciej i skuteczniej. Inaczej mówiąc, to, że wreszcie znajdziemy coś w jednej ze stu szufladek nie oznacza, że szukanie czegoś innego w tych samych stu szufladkach w taki sam sposób będzie trwało krócej. Nie ma się co łudzić, że dzięki rozwiązywaniu krzyżówek nagle zaczniemy sobie przypominać słówka języka suahili, którego uczyliśmy się 20 lat temu albo rzadziej będziemy zapominać to, o czym powinniśmy pamiętać.
W gruncie rzeczy pożytek z rozwiązywania krzyżówek polega więc tylko na tym, że skupiamy się na czymś relaksującym, a przy tym główka jakoś tam pracuje. Może jeszcze trochę wzbogacamy swoją wiedzę, ale z tym też bym nie przesadzał, bo nazwy nie stanowią wiedzy. Z drugiej jednak strony poznanie nowego slowa bywa zwykle przyjemne. Jak śpiewają Starsi Panowie Dwaj, „bardzo dobrze jest, gdy wie się”, choć nie bardzo wie się, dlaczego dobrze.

Pomysłowe, oryginalne objaśnienia są solą krzyżówek. Niełatwo o nie, bo produkcja jest na ogół taśmowa, a większość konsumentów niewybredna – krzyżówkami głównie zabija się czas. Ciekawe objaśnienia-zagadki trafiają się rzadko. Kolega po fachu zorganizował przed laty na jednym z forów zabawę konkursową polegającą na odgadywaniu wyrazów na podstawie mocno zakręconych krzyżówkowych objaśnień. Rozszyfrowywane słowa były wykreskowane, a zwykle zamiast jednej lub dwóch kresek ujawniano dla ułatwienia litery. Oto pięć przykładów:

Nosi się z wdziękiem  –  _ _ A _ _ _ _ _
Nie do końca zdradzony  –  _ _ _ _ _ _ _ _ E _
Dom do ulepszenia  –  _ _ _ _ _ _ C _ _ _
Zawodzą dwójkami  –   _ _ _ _ A _ _ _ _
Myli się tylko raz  –  _ _ _ _ _ S _

Rozwiązania: CZARCZAF, JEDNOROŻEC, POPRAWCZAK, PARLAMENT, BRUDASY.
Jak widać „zakręty” są rzeczywiście otre i różnorodne – merytoryczne lub formalne (kalambury, homonimy itp.).

Czy uda się Państwu ustalić, czego dotyczą poniższe objaśnienia?

Ostatni manewr dłużnika  –  _ _ R _ _
Gdy przed nim jasno, to wieszczy  –  _ I _ _
I taki, i taki, i taki, i taki  –  _ _ _ O _ _ _ _
Konsekwencja tycia  –  _ _ E _ _ _ _
Krążący z kurami  –  _ E _ _ _ _ _
Kolor kopii  –  _ _ _
LLLLLL  –  _ _ _ I _ _
Jeszcze nie kopie  –  _ _ _ _ _ N _ _ _
Bez pary  –  _ _ _ S _ _ _
Jeśli urodziła chłopca, …  –  _ _ _ _ _ Y _ _
Kara w boksie  –  _ _ A _ _
Kwoka w Japonii  –  _ _ M _ _ _ _ _ 🙂

Inne pomysły objaśnień będą mile widziane w komentarzach.