Przekręty zamkowe

25 czerwca 2007
Marek Penszko

Mechaniczne zamki szyfrowe zaczęły być szerzej stosowane i trafiły pod strzechy na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku. Konkretnie mam na myśli „strzechy” dworców i pierwsze skrytki bagażowe. Zazwyczaj korzystając z nich wystarczyło wybraną 4-cyfrową kombinację ustawić przy pomocy pierścieni lub pokręteł na wewnętrznej stronie drzwi, zamknąć je, wrzucić gdzie należy odpowiednią monetę i spokojnie udać się na spacerek po mieście. Całkiem spokojnie było jednak do czasu.

Dostępne dla każdego quasi-sejfy z zawartością kusiły niektórych, powiedzmy, miłośników łamigłówek. Zresztą nie tylko łamigłówek, bo na przykład w dawnych azjatyckich republikach ZSRR zdarzało się, że na mniejszych stacjach dobierano się do nich po prostu siekierką lub łomem. Na ogół jednak metody były cywilizowane i bazowały na znajomości psychologii i naiwności podróżnych.
Liczbą czterocyfrową trudną do zapomnienia jest na przykład własny rok urodzenia, zatem podróżni często ją wybierali. Wystarczyło ocenić na oko wiek delikwenta chowającego bagaż i po sprawie. Można też było zasugerować „klientowi”, niby przypadkiem, zapisanie numeru na kartce, a jeśli nie miał takowej pod ręką, uprzejmie podsuwano mu notes. Podróżny zapisywał, wyrywał kartkę i zwracał życzliwej osobie notes z numerem odciśniętym na następnej kartce. Stosowano też inne, bardziej wyszukane kasiarskie sposoby, korzystano na przykład ze specjalnych detektorów, nie wspominając o trywialnym podejrzeniu lub podsłuchaniu (niektórzy mimowolnie mruczą pod nosem wprowadzane cyfry).

Niedługo po pojawieniu się pierwszych skrytek okazało się jednak, że jest niezwykle prosty i skuteczny sposób dobrania się do umieszczonego w nich bagażu. Nie wiadomo, kto pierwszy nań wpadł. Tacy „geniusze” pojawiali się w różnych zakątkach globu, a sposobem na przeciwdziałanie ich popisom była częsta kontrola skrytek przez obsługę oraz umieszczenie ich w takim miejscu, aby nie znajdowały się na widoku. Na czym polegał ten sposób, oto zagadka. Rozwiązanie zamieszczę w następnym wpisie, ale spodziewam się, że ktoś z Państwa je zna albo znajdzie i poda w komentarzu.

zam_0.jpg
W zestawieniu ze współczesnymi zabezpieczeniami elektrycznymi i elektronicznymi, mechaniczne zamki otwierane szyfrem trącą nieco myszką (nic dziwnego, wynaleziono je dokładnie 150 lat temu, a prototypy pojawiały się wcześniej, podobno nawet w starożytnych Chinach). Mimo to ze względów praktycznych są wciąż, podobnie jak kłódki, szeroko stosowane: przy blokadach rowerowych, zamknięciach neseserów i walizek albo na przykład przy drzwiach do… toalet. To ostatnie zastosowanie bywa tematem żartobliwych informacji z ostatnich stron gazet. Zwykle chodzi o niepubliczne toalety w dużych instytucjach strzeżone szyfrem przed ich upublicznieniem. Dostać się do nich mogą tylko wykształciuchy znające na przykład rok jakiegoś ważnego wydarzenia historycznego. Wydarzenia umożliwiające wstęp są co dzień zmieniane – kto wie, czy nie jest to całkiem efektywny, choć bardzo fragmentaryczny sposób edukacji.

Zamki z szyfrem są także najbardziej łamigłówkowe w tym sensie, że goszczą czasem w fabułkach zadań tekstowych, w których chodzi o odgadnięcie jakiejś kombinacji cyfr. Można by się bez nich oczywiście obyć, jak w przypadku cyfrowej wersji Masterminda.
Jakże ożywczy wpływ na intelekt miałyby łamigłówki umieszczane na drzwiach wejściowych toalet z zamkiem szyfrowym w rodzaju poniższej.

Zam_1.jpg