Tylko bić

9 listopada 2011
Marek Penszko

Od XVII wieku znany jest samotnik – łamigłówka wielochodowa na planszy w kształcie krzyża, polegająca na przeskakiwaniu jednymi kamieniami przez inne i usuwaniu przeskoczonych, aż do pozostawienia samotnego kamienia.
Od ubiegłego roku amerykańska firma Think Fun oferuje samotnika szachowego (w Polsce oficjalnie niedostępny) – łamigłówkę na ćwiartce szachownicy z udziałem 10 jednobarwnych bierek szachowych (komplet figur plus dwa pionki). Zestaw rekwizytów uzupełniają duże kartoniki z konkretnymi zadaniami umieszczane na planszy, a ściślej – pod jej wierzchnią, przezroczystą warstwą.

Reguły zabawy są analogiczne, jak protoplasty sprzed wieków. Kolejno jednymi bierkami zbija się inne – oczywiście zgodnie z odpowiednimi zasadami szachowymi, pomijając tylko to, że wszystkie bicia są „samobójcze”, bo przeciwnika brak – aż do pozostawienia jednej. Nie ma przesuwania bierek, zatem jeśli na początku jest ich n, to rozwiązanie stanowi sekwencja n-1 bić.

Zabawkowa forma sugeruje, że łamigłówka przeznaczona jest raczej dla dzieci, ale głównie tych przerośniętych, bo choć zadania są w większości proste, to nie brak też porcji trudnych i bardzo trudnych zwanych eksperckimi. Dostępne są również wersje na iPada (zestaw 40 zadań free jest tu), iPhone’a oraz iPoda touch. W sumie w wersji „live” jest 60 zadań, w wirtualnych – 400. Na pewno nie jest to zabawa dla rasowych szachistów, którzy kręcą na nią nosami (infantylna) i po krótkim oswojeniu się z regułami rozwiązują eksperckie zadania w mgnieniu oka.
Gwoli jasności prosty przykład:

Rozwiązanie: a1S – b3S – b3 – d3. Podane są pola, na których następują bicia oraz – jeśli to konieczne (brak jednoznaczności) – figura bijąca.
Pora na cztery trudne zadania domowe – „7-biciówki”:

Jak widać dwa gońce mogą stać na polach jednakowego koloru. Król nie ma żadnych przywilejów, jest bity jak inne figury. Pionki biją tylko „do góry”; nie ma promocji. Zadania warto rozwiązywać w głowie, czyli bez manipulowania bierkami na szachownicy, ćwicząc nie tylko wyobraźnię, ale przede wszystkim logiczne myślenie. Z każdym można sobie bowiem poradzić, analizując możliwości ruchu poszczególnych figur, choć nie jest to proste. Wnioski pozwalają ustalić kolejność bić bez próbowania i błądzenia.

Właściwie pola, na których nie ma bierek, można by usunąć lub zasłonić, bo na nich nic się nie dzieje. Działoby się, gdyby wprowadzić drobne utrudnienie i urozmaicenie – w rozwiązaniu może pojawić się jedno i tylko jedno przesunięcie. Próbowałem ułożyć sprytne zadanie z takim mykiem, ale na razie bez skutku. Może komuś z Państwa się uda.

Komentarze z prawidłowymi rozwiązaniami uwalniane są wieczorem w przeddzień kolejnego wpisu. Wpisy pojawiają się co 3-4 dni.