Romani

26 maja 2009
Marek Penszko

8-kilometrowa Droga Pienińska, biegnąca przełomem Dunajca w większości po słowackiej stronie, łączy Szczawnicę z Czerwonym Klasztorem. W maju jest na niej pustawo. Czasem trafi się szkolna wycieczka, sporadycznie indywidualni turyści. Znacznie ruchliwiej jest na Dunajcu, bo spływ działa od kwietnia i chętnych nie brakuje. Jadąc rowerem krętą drogą i zerkając na rzekę, co chwila dostrzegam jakąś tratwę. Czasem ktoś z płynących pozdrowi lub odpowie na pozdrowienie, machając ręką.
Znienacka zaczyna padać deszcz. Turyści na rzece wyglądają teraz jak katorżnicy płynący na Sybir – skuleni i okutani kurtkami i pelerynami, czasem z parasolami, częściej z torebkami foliowymi na głowach. Zdecydowanie nie mają ochoty machać w kierunku rowerzysty jadącego brzegiem. Raczej złorzeczą w duchu lub modlą się o słońce.
Za ostrym zakrętem pojawia się nowy odcinek Dunajca. Kątem oka dostrzegam dwie tratwy i… o mało nie spadam z roweru. Zaskakuje mnie nagły wrzask, zupełnie nie pasujący do „tak pięknych okoliczności przyrody”. Obie tratwy wypełnione są Cyganami i Cygankami, co samo w sobie jest już zaskakujące. Deszcz leje, a oni żywiołowo machają ku mnie i krzyczą coś w swoim języku. Niektórzy wstają, ale szybko przywoływani są do porządku przez kierujących tratwą górali. To nie jest wzywanie pomocy, to po prostu cygańskie pozdrowienia dla mijanego po drodze obcego moknącego człowieka. A poza tym to przyczynek do rozważań na temat cech narodowych, ale w innym blogu.

Większość słów języka cygańskiego (romskiego, romani) wywodzi się z języków staroindyjskich, np. z sanskrytu, niektóre z nowogreckiego. Poniżej w lewej kolumnie znajdują się słowa cygańskie, w prawej – rdzenie albo tematy słowotwórcze odpowiadających im słów staroindyjskich lub nowogreckich. Transkrypcja fonetyczna jest uproszczona, ale w tym przypadku nie ma to znaczenia.

 1. jek  (jeden). . . . . . . . . . . . . -ek-
 2. efta  (siedem). . . . . . . . . . . -eft-
 3. oxto  (osiem). . . . . . . . . . . -oxt-
 4. desz  (dziesięć). . . . . . . . . .-dac-
 5. saranda  (czterdzieści). . . . -sarand-
 6. foro  (miasto). . . . . . . . . . . -for-
 7. dives  (dzień). . . . . . . . . . . -divas-
 8. papin  (gęś). . . . . . . . . . . .  -papp-
 9. drom  (droga). . . . . . . . . . . -drom-
10. uszt  (warga). . . . . . . . . . . -osth-
11. jiv  (śnieg). . . . . . . . . . . . . -him-
12. jevent  (zima). . . . . . . . . . .-hemant-
13. petalo  (podkowa). . . . . .  .-petal-
14. guruvni  (krowa). . . . . . . . .-gorup-
15. paramisi  (bajka). . . . . . . . -paramis-
16. thuv  (dym). . . . . . . . . . . . -dhum-
17. nevo  (nowy). . . . . . . . . . . -nav-

Proszę spróbować podzielić cygańskie słowa na dwie grupy, czyli przyporządkować każde do języka, z którego się wywodzi. Końcówki słów (przekreślona kursywa) można pominąć, bo nie są istotne przy ustalaniu podziału.
Łamigłówka należy do bardzo skromnie popularyzowanych zadań językoznawczych. Nie wymaga oczywiście korzystania ze słownika. Jest prosta i logiczna, choć inaczej (nie tak „ostro”), niż w przypadku typowych łamigłówek.